12e dag, donderdag 6 oktober

Ik ben jullie nog mijn indrukken van het Rotary house dinner van gisteren woensdag 5 oktober schuldig.

Een enorm leuke ervaring. Thuis bij Luis Munoz, leraar aan de technische hogeschool in bouwkunde en architect met een kantoor in de stad. Ik geloof dat alle leden er waren inclusief dames. Ook de kinderen en de kleinkinderen van Luis waren van de partij. Het gaf aan het geheel een heel familiaal karakter. Mooie slimme dochters, de een arts, de ander architect, een zoon die ook architect is en een schoonzoon die scheepswerktuigbouwkundige is en 6 maanden per jaar vaart. Leuke kleinkinderen twee van 2,5 en een van anderhalf, sprongen gezellig tussen het geheel door.

De mannen bij elkaar de vrouwen ook, niets nieuws onder de zon. Ruimschoots voorzien van eten en drinken. Luis heeft een indrukwekkend gevulde bar. De mannen drinken vrijwel uitsluitend whisky of rum met veel ijs . Bier niet, wijn alleen bij de vrouwen en ondergetekende.

Ik word veel wijzer op het gebied van bouwen en wonen. Een van de leden, die aannemer is, vertelt van zijn bedrijf en de manier waarop hij is betrokken bij de sociale woningbouw. Er is wel degelijk een sociale woningbouw programma. Jahn beweerde gisteren van niet. Er worden huizen gebouwd van 60 m2 (kamer, keuken, badkamer met toilet en twee slaapkamers) op een stuk grond van ca 300 meter, voor de prijs van $ 35.000,- aankoop, kant en klaar. De staat betaalt daarvan $ 5000, zodat de betrokkene "maar" een hypotheek hoeft te nemen van $ 30.000, wat per maand een last van ongeveer $ 90,- oplevert . Dit geldt alleen voor mensen met een minimum loon dat hier $ 375,- per maand bedraagt.

Luis belooft dat hij mij enkele kengetallen geeft (bouwkosten per m2) voor luxe, gemiddelde en eenvoudige woningbouw. Ik kan dan gaan rekenen aan de plannen van Omar.
De avond verloopt ook met leuke, tropisch heftige, discussies over de zittende president (Martinelli). Een grote supermarkt ondernemer die het land runt als ware het zijn bedrijven. Men is niet te spreken over de resultaten, maar hij zit er pas net en kan nog drie jaar door tot de volgende verkiezingen. Hoezo geen politiek in de rotary?

Het volgen van zo’n gesprek gaat nog maar slecht vanwege de snelheid van het gesprek en de wisselende onderwerpen. Af en toe vang je enkele woorden op die je thuis kunt brengen. Gelukkig zijn er voldoende mensen die engels spreken,
Ik heb echt een heerlijke avond. Later blijkt dat mijn telefoon het niet meer doet. Waarom dat weet ik niet, rekening niet betaald?
Tot zover de terugblik op gisteravond.


Vandaag donderdag 6 oktober begint slecht. Ik voel me niet goed, heb slecht geslapen, een paar uur gelezen vanaf vier uur, pas om zes weer in slaap gevallen. Om half acht gezwommen.

Mijn maag en darmen zijn van streek. Het Rotary feestje bij Luis Munoz was heel geslaagd. Alleen, als je dan drie glazen wijn (een heerlijke Chileen) drinkt na 11 dagen geen wijn, hakt dat erin.

Vervolgens blijkt mijn gsm afgesloten. Waarom weet ik niet. Vermoedelijk is de automatische afschrijving misgelopen. Dat moeten ze thuis oplossen, maar de communicatie is lastig als je aleen de mail ter beschikking hebt.

Vannacht ook vergeten de computeraccu op te laden, dus ook geen mail.

Het is kennelijk zo’n dag waarop alles misgaat. Jahn komt niet opdagen om negen uur. Dan maar terug naar mijn kamer om de computer op te laden. Onderwijl tik ik vast mijn indrukken van het Rotary feestje in een word document. Als ik om over tienen maar naar Mamre loop, blijkt Jahn daar al anderhalf uur te zitten wachten. Waarom kom je niet even naar het hotel??

We gaan aan de slag, Omar blijkt er ook niet, hij heeft problemen in Mana, waar ze het terras en de parkeerplaats hebben laten verbeteren. Alleen heeft de ontwerper, of de uitvoerder, dat is de vraag, onvoldoende rekening gehouden met de regenwater afvoer. Omar is nu in de slag met zijn advocaat om de ontwerper en de bouwer aan de jas te trekken. Mijn analyse is dat het probleem relatief klein is, veel erover praten kost m.i. meer geld dan de reparatie. Deze visie wordt later bevestigd door Omars dochter die uitlegt dat het inderdaad om iets kleins gaat en ze niet snapt waarom haar vader zo’n fuzz maakt.

Emilda de administratrice, geeft aan dat ze problemen heeft met de inkoop in Mamre. Ze heeft een veel te lage brutowinst en maakt verlies. Samen gaan we aan slag om te achterhalen waar het probleem zich voordoet.

We analyseren het inkoopproces, de controle van de facturen op de hoeveelheden. Daar zit het niet in. Vervolgens komen we bij de productie en de portionering. In de productie zit het niet. De portionering is redelijk goed op orde, maar niet constant.

Het probleem blijkt na een analyse van de kostprijs per product eenvoudigweg in de te lage verkoopprijs te zitten. Ik leg haar uit dat simpelweg verhogen niet altijd een optie is. Goed letten op het verbruik van grondstoffen, proberen dat te verminderen in combinatie met een geleidelijke verhoging van de verkoopprijs.

Ik geef Emilda een aantal handvatten die ze in een Excel sheet kan zetten, waarmee ze maandelijks de zaak in de gaten kan houden.

Vervolgens gaan we verder en ik laat zien waar en hoe de resultaten van Mamre beïnvloed kunnen worden. Het bedrijfsresultaat is negatief omdat de brutowinst veel te laag is. Als je het (fictieve) ondernemersloon van Omar bij de personeelskosten optelt wordt het meer dan 20% negatief op jaarbasis.
Ze weet nu precies hoe het omzet/kosten patroon in elkaar zit en ze kan op basis van de kengetallen die haar geef, per maand volgen hoe de resultaten zich ontwikkelen. Wat ik ook vermoed, of vrijwel zeker weet is, dat Omar zwarte omzet draait. Ook niet bevorderlijk voor de officiële cijfers!! Ik houd dat verder voor me en zal dat inzetten als hij weer eens terugkrabbelt.

Hiermee is de basisvraag van Omar in zijn aanvraag naar Pum beantwoord.

Tot slot kijken we naar de mogelijkheden om de omzet te verhogen. Mijn analyse is dat de zichtbaarheid van het bedrijf onvoldoende is. Je rijdt er langs maar ziet te laat dat er een “restaurant”, beter, een eetgelegenheid is.

Ik adviseer signs (reclameborden, of vlaggen , van die halve windsurfzeilen) te plaatsen dwars op de rijrichting van de straat, aan beide zijden op ca 100 meter voor het bedrijf. Ook een sign dwars op de rijrichting midden voor het bedrijf, dat aan beide zijden is bedrukt. Per maand kijken naar het resultaat in de omzet en na een half jaar, een besluit nemen, of er mee doorgaan of stoppen, omdat er nu dagelijks geld verloren wordt.
Daarnaast geef ik aan dat display van de produkten en de prijzen wel erg amateuristisch is en niet uitnodigt en aanzet tot een keuze uit het gebodene.

Ik maak een foto van de analyse op de wand en zal een en ander op papier zetten. (zie foto)

Op de vraag van Omar (per telefoon) of ik een marktanalyse kan maken voor Mamre en de nieuwe ijszaak in Chitré, laat ik Jahn als antwoord de volgende opmerkingen in het spaans opschrijven:

• Voor een goede marktanalyse heb ik statitische gegevens nodig over gemiddelde inkomsten per maand van enkele doelgroepen en de hoeveelheid geld die men in Panama (Chitré en Santiago) besteedt aan eten buitenshuis en entertainment.
• De ijssalons is entertainment/recreatieve consumptie. Mamre is voorzien in de eerste levensbehoefte, je gaat er niet heen om eens lekker te eten, maar om je honger op een gemakkelijke en goedkope manier te stillen.
• Verder zijn er gegevens nodig van de bezoekersaantallen in de shopping mall, die door het onderzoeksbureau in opdracht van de mall eigenaar in Chitré moeten worden aangeleverd. Je kunt dan een schatting van de traffic rondom je bedrijf maken. Voor Mamre geldt dat je het aantal verkeersbewegingen op straat en het aantal passanten moet weten, alsmede een beeld van de concurrentie van soortgelijke bedrijven in de buurt.
• Tot slot, naar mijn mening wegen de kosten van een dergelijke analyse voor Mamre niet op tegen het resultaat dat je er van verwacht. Mijn advies is dan ook alleen te investeren in de zichtbaarheid. Jahn heeft inmiddels uitgezocht wat drie van die vlaggen (bedrukt) kosten ($ 900-1200).
• Voor Chitré moeten we wachten op de onderzoekresultaten voor het aantal bezoekers per dag. Ook daar vergelijkbare signs plaatsen bij de in/uitgangen van het winkelcentrum en de zichtbaarheid van de ijssalon met het promotiemateriaal van JTO optimaal maken.

's Middags maken Jahn, Rajif en ik met de auto een kleine toeristische rit. We komen tot hele persoonlijke gesprekken waarbij ik wat wijzer word van de beweegredenen van Omar. Ik vraag op de Essence manier, of Omars zoon weet wat zijn vader eigenlijk wil, what does he want? en leg uit dat ik op dit moment de eigenaar van het probleem ben en dat ik zoek naar een manier om Omar zover te krijgen dat hij de draad zelf oppakt.Ik heb graag dat de aap weer op zijn schouder komt. De jongens lachen om de vergelijking en doen een poging, ik beloof dat ik de vraag morgen, tijdens de lange rit naar Bouquete, rechtstreeks aan Omar zal stellen.

Vervolgens vraag ik Rajif, de zoon wat hij eigenlijk wil, hij legt eerlijk uit dat hij de foodbusiness eigenlijk helemaal niet zitten. Hij wil liever bouwen, aannemer en ontwikkelaar zijn. Hij heeft geen opleiding in de richting maar wel wat praktijkervaring opgedaan in het bedrijf van een oom van hem. Ik leg uit dat hij wellicht samen met zijn vader die stap kan zetten, maar dat hij vooral moet doen wat zijn hart hem ingeeft. Verder dat hij zal moeten zorgen dat hij meer te weten komt van het vak, omdat het op basis van zijn huidige kennis en ervaring een hachelijke onderneming kan worden. Wellicht met behulp van zijn oom? Maar hem ook gezegd dat hij het met oplossen met zijn vader. Als die het niet zit zitten kan hij alsnog zijn eigen weg gaan.

Mijn vader wordt om alles kwaad. Ik herken iets (sic) en leg uit dat vaders dat hebben omdat ze willen dat hun zoons het beter doen dan zijzelf en dat als zij menen te zien dat die zoons daar met de pet naar gooien, kwaad worden.

Vandaag misschien niet zo'n lucide stukje als dinsdag. Het lag aan de dag zullen we maar zeggen, tot morgen.